काठमाडौं : सगरमाथा र अन्य विभिन्न हिमशिखरबाट आरोहीहरुलाई आपत्कालीन हवाई उद्धार गर्न वर्षौंदेखि हेलिकप्टर उडाइरहेका पाइलटहरुले चराकोझैं विहंगम दृष्टिबाट हिमालयको अवलोकन गरिरहेका छन्। जलवायु परिवर्तनले हिमालयका हिमनदीहरुमा कस्तो पारिरहेको छ त? जलवायु परिवर्तनले हिमालय शृंखलाका हिमनदीहरुमा पारेका असरबारे कतारी समाचार एजेन्सी अल–जजीराले मंगलबार ‘अ रेस्क्यू पाइलट्स पर्सपेक्टिभ अन एभरेस्ट्स मेल्टिङ ग्लेसियर्स’ शीर्षकमा एलेक्जेडर लेर्चेको एउटा फोटो समाचार प्रकाशित गरेको छ।
‘धेरै पर नजानुस् र कृपया कतै नहराउनु होला। यस्तो ठाउँमा हामी अतिरिक्त इन्धन खर्च गर्न सक्दैनौं,’ उनले उडाएको हेलिकप्टरले खुम्बू हिमनदीको किनारमा हिमसतह छुनासाथ नेपाली रेस्क्यु पाइलट क्याप्टेन किरण पुन पर्वतारोही÷पर्यटकलाई चेतावनी दिन्छन्।
क्याप्टेन किरण यस्ता एक मात्र रेस्क्यु पाइलट हुन्, जसले ०७२ सालमा गएको भूकम्पमा सगरमाथामा २० जनाभन्दा बढी पर्वतारोहीको मृत्यु भएका बेला पर्वतारोहीको उद्धार गरी सगरमाथा आधारशिविरबाट फेरिचेसम्म कैयौंपल्ट ओसारेका थिए।
सगरमाथाको आधार शिविरबाट लेर्चे लेख्छन्– एभरेस्ट बेस क्याम्प रहेको ५ हजार ३ सय ६० मिटरको उचाइमा हेलिकप्टरका पाइलटहरुले हत्तपत्त हेलिकप्टरको इन्जिन बन्द गर्ने जोखिम उठाउँदैनन्। किनभने त्यति उचाइमा अक्सिजनको अभावमा फेरि इन्जिन स्टार्ट नै नहुने डर हुन्छ।
त्यस्तै इन्जिन बन्द गरेका बेला एक्कासी हिउँले ठाउँ छाडेमा हेलिकप्टर नै पिर्लिक्क पल्टिन सक्छ वा चिप्लिने सम्भावना पनि उत्तिकै रहन्छ।
विश्वकै सबैभन्दा खतरनाक उडान क्षेत्रमा यी रेस्क्यु पाइलटहरु महत्वपूर्ण औषधि दुर्गममा रहेका समुदायसम्म ढुवानी गर्छन्, घाइते पर्वतारोहीहरुलाई फेरिचे वा काठमाडौंका अस्पतालमा पु¥याउँछन् र प्राकृतिक प्रकोपपछिका उद्धार कार्यमा संलग्न हुन्छन्। उनीहरुले जस्तोसुकै कठिन मौसममा पनि उनीहरु केही नभनी यी काम गर्छन्, जबकि उडान भर्दा कुनै पनि बेला हेलिकप्टर आकस्मिक अवतरण गराउनुपर्ने सम्भावना पनि उत्तिकै प्रवल रहन्छ।
तर विहंगम दृष्टिबाट हिमालय पर्वत शृंखला तथा यसको भूदृश्य अनि जलवायु परिवर्तन र यसले सगरमाथा क्षेत्रका हिमनदीहरुका साथै त्यस क्षेत्र वरपरका पहाडमा पारिरहेको असरहरुबारे सामान्य मानिसभन्दा उनीहरुमा अनौठो र फरक दृष्टिकोण हुन्छ।
‘विश्वव्यापी तापमान वृद्धिका कारण हिमाली क्षेत्रमा रहेका हिमनदीहरुको आकारमा आएको परिवर्तनको टड्कारो अनुभूति मैले गरेको छु,’ क्याप्टेन पुन भन्छन्, ‘हिमनदीहरुको आकार मसिनो हुँदै गएको छ र पहिले हिउँले आच्छादित हिमचुलीहरुका कतिपय भागहरु नांगिँदै गएका छन्।’
यो क्षेत्रमा जलवायु परिवर्तनको अनुगमन गरिरहेका वैज्ञानिकहरुका अनुसार गएको दशकयता हिमालय क्षेत्रमा हिमनदी पग्लिने दर ठ्याक्कै दोब्बर भएको छ। वैज्ञानिकहरुले सन् १९७५ मा सगरमाथा क्षेत्रमा रहेका हिमनदीको अध्ययन गरेका थिए। उनीहरुले अहिले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकअनुसार सन् २०१८ मा यस क्षेत्रका हिमनदीको आकार सन् १९७५ को तुलनामा घटेर ७२ प्रतिशत मात्र छ।
हिमनदीको आकार सानो भएपछि वा हिउँको मात्रा घटेपछि त्यसको गहन असर हिमाली क्षेत्रमा मात्र नभएर व्यापक रुपमा अन्यत्र पनि पर्छ र पहाड तथा पर्वतीय क्षेत्रभन्दा मुन्तिर बसोवास गर्ने समुदायमासमेत यसले अनेकौं वातावरणीय जटिलता निम्त्याउँछ।
(लेख र सबै तस्बिरः अलेक्जेन्डर लेर्चे/अल-जजीरा)