प्रथम कविता :
लोकतन्त्रको अस्मिता
- मणिराज सिंह
माछाको टाउकोसित
देश टोकिखानेहरूले
कालसर्पको यज्ञकुण्डभित्र
चेतनाहरू डढाएर
रगतको काँचो इतिहासमा
अनुवाद गर्नेछन्
मनको कोलाज
त्यतिखेर,
कलिला नानीहरूलाई
उच्छृङ्खल इन्द्रेणीसित
आफ्नै चोखो बैंस साटिएको
होससमेत हुनेछैन।
शब्दहरू नबुझिनेगरी
जब हल्लाले तातिनेछ बजार
उचाल्दै आफ्नै खप्पड र नलीहाड
ब्युँतिनेछन् पुर्खाहरू मसान भत्काउँदै
नदीहरू उफ्रँदै
घुघुती–बासुती गर्नेछन्
सूर्यको छातीमा
त्यतिखेर,
सूर्य–चन्द्र अङ्कित अटल झन्डामा
टल्काउँदै खुकुरीको धार
चट्याङहरू
खेती गर्न तम्सनेछन्
आस्था र विचारको।
एक टुक्रो भोकसित
नुन–खोर्सानी टोक्दै
मुर्कुटा भुइँचालो
आँखामा बास माग्दै हिँडेका सपनाहरू
काटकुट पारेर
जूनको सितनसित
तारेर खानेछ नयाँ बिहानी
उलटोबाट कखरा घोकाइनेछ बबुराहरूलाई
टाउको खाने निहुँमा
पटक–पटक सुत्केरी हुनेछ बैंसालु घाम
घाइते सम्भावना बोकेर
विरोध जुलुस निस्कनेछ हाँसहरूको
भालेहरू बास्दै हिँड्नेछन् मध्याह्नमै
सिउर उचालेर
त्यसबखत,
भूत र वर्तमान च्यापेर
नापिरहनेछ समय
लोकतन्त्रको अस्मिता !
द्वितीय कविता :
घर फर्कने सपना
- पुरु लम्साल
बाले संसार छोड्नुभएपछि
मैले घर छोडेँ।
घरमै छुट्यो
आमाको काख
प्रियाको आलिङ्गन
छोरीको मुस्कान
भकारीको धान
कुन्युको मकै
गहुँ, आलु, फापर र गुन्द्रुक
छोडियो साथ भन्ज्याङ र चौतारीहरुसँग
साथी र दौंतरीहरुसँग
बाबु हुनुको कर्तव्य
लोग्ने हुनुको दायित्व
र, सन्तान हुनुको धर्म निभाउन
बन्धकी राखेर बाको जिउनी
लालमोहर लगाएर राहदानीका पानाहरुमा
मैले छोडेको हुँ माटो।
भत्किएको भित्ता जस्तै वर्तमान
र, मुटु भक्कानिने अतीत बोकेर
सुन्दर भविष्य खोज्दै
बादलका थुम्काथुम्की माथि
चिलगाडीसँगै उडाएर सपनाहरु
आइपुगेको छु
तातो हावाको च्याम्बरमा
बाको चिता जलेझैं जलिरहेछन्
मेरा सपनाहरु
बालुवाको सहरमा
न आमाको आँसुले शीतल पार्न सक्यो जलेको मन
न श्रीमतीको प्रेमले मलम लगाउन सक्यो दुखेको छातीमा
न छोरीको मुस्कानले भुलाउन सक्यो पीडाको पहाड
घरिघरि आइरहेछ भुइँचालो
हल्लाइरहेछ सपनाको घर
र, भत्काउन खोजिरहेछ विश्वासको पर्खाल
अब
सपना फुलाएर फर्किनुछ आफ्नै माटोमा
गर्नुछ लडिबुडी पाखाहरुसँग
जहाँ श्रम रोपेर उमार्नुछ खुसी
सिप रोपेर फुलाउनुछ सपना
आफैं बलेर देखाउनुछ
बल्न छोडेका जूनकिरीहरुलाई
फर्किँदा सँगै लैजानुछ
आमाको लागि ओखती
प्रियाको लागि रातो फरिया
छोरीको सुखद भविष्य
र, जतनले सँगालेका सुन्दर सपनाहरु।
तृतीय कविता :
टेको
- असीम सागर
बडो मुस्किलले उभिएको छ घर
यति धेरै चर्किएका छन् कि घरका भित्ताहरु
जहाँबाट छिरेको चिसो बतासले
रातभर खोकिरहन्छ अस्ताउन लागेको बूढो घाम
सिलिङमा चढेर जब माकुराले धुलो खसाल्छ
भुइँचालो-भुइँचालो भन्दै रुन्छन्, कराउँछन्
चम्किन लागेका चिचिला ताराहरु
त्यही घरको ऐनामा ओर्लिएर आधा हाँसिरहेछ जून
जुन घरलाई भत्किनबाट जोगाउन
काँध थाप्ने दायित्व तिम्रो पनि हो मेरो पनि हो
ठुल्दाइ, केवल मेरो भन्दैमा घर आफ्नो हुँदैन
कुनै पनि बेला भाँचिन सक्छ टेको
टेको भाँचियो भने घर ढल्ने खतरामा मात्र होइन
ढल्छन् आफू धुरी खाँबो भनेर टेको हटाउनपर्नेमा हामी टेको थप्दै जाँदैछौं
आफ्नो घरलाई यसरी आफ़ैं धरापमा पार्दैछौं।
म त्यो प्रतीक्षामा छु
बिनाटेको उभिन सक्ने आत्मनिर्भर घर कहिले बन्ला
भूकम्प प्रतिरोधक घर कहिले बन्ला
लाग्छ, टेको पनि यही दाउमा छ
कहिले यो घर ढल्छ र आँगन मेरो हुन्छ।
ठुल्दाइ,
बन्नकै लागि भत्कन लागेको हो घर
तपाईं झ्याल-ढोका तयार गर्नुहोस्
म इँटा, छड र रोडा बटुल्छु।
तृतीय कविता :
म नेपाली
- त्रिलोचन आचार्य
म चाहन्छु सधैं खुल्न किल्लाभित्र स्वदेशको
म चाहन्छु सधैं फल्न, श्रम दाना बनी यहाँ
र चाहन्छु सधैं बाँच्न– ‘म नेपाली भनी’ यहाँ।
बन्दै धौलागिरी उठ्ने– पाल्दैछु चाहना म ता
फाल्न चाहन्छु आफैंले आमाका वेदना–व्यथा
सुनकोसी बनी आफैं म खोज्छु कल्कलाउन
मेची–काली, म दौडेरै चाहन्छु पहरा दिन।
यिनै मैदान–पाखामा पसिना पोख्छु–पोख्छु म
आमाकै काखमा नाना सपना देख्छु–देख्छु म
पहाडको पिई पानी तराई फाँट जोत्छु म
नथापी हात यी, सग्लो नेपाली आँट रोप्छु म।
योद्धा अमर भक्तिको नाता तोड्न म मान्दिनँ
भोकै गर्जन्छु यो आफ्नो बाटो छोड्न म मान्दिनँ
भो नून तेलको लागि, दास बन्न म मान्दिनँ
बलभद्र म हूँ, ज्यूँदो लास बन्न म मान्दिँन।
अभावका सबै ढाल्छु म अल्गा पहरा–दरा
चाहन्न म कसै बन्न, कसैको विचरा–बरा
म मेरै हातले गर्छु माटो–पाटो हरा–भरा
अन्नपूर्ण बनी हाँसुन् भन्दैछु म बसुन्धरा।
बढ्छ उद्यानको शोभा धेरै थुँगा फुलेर नै
बालेथ्यौं क्रान्तिको राँको भाइ–भाइ मिलेर नै
मिलाई हातमा हात अब कान्ति सजाउँला
लेकबेंसी तराईमा दीगो शान्ति सजाउँला।
गरिबी दुख्छ हो भित्र छातीमा यो जता–तता
त्यो भन्दा बढी दुख्दैछन् सुस्ता र लिपूका कथा
तैपनि मित्रता रोज्दै सीता अन्माउँने म हूँ
रोजी आकाश आस्थाको–बुद्ध जन्माउँने म हूँ।
तृतीय कविता :
पीरको झरीले रुझिरहेको देश
- मञ्जुश्री गिरी
जीवन नामको बाक्लो घुम ओडेर म नागरिक
देश खोज्न निस्किएकी छु
कहिले चुहिने पालमा रुझिरहेको देख्छु मेरो देश
कहिले अभावका चुलाहरुमा दुखिरहेको देख्छु
कहिले यातनाका आँखाहरु सर्वत्र ओछ्याएर
अपेक्षाका सुन्दर तलाउमा पौडी खेलिरहेको देख्छु
कहिले देशलाई माया गर्ने मनहरुले
दुखेको छाती सुमसुम्याइरहेको देख्छु
कहिले शालीन, स्निग्ध र शान्त मेरो देशलाई
स्वार्थका रापले डामिरहेको देख्छु
ओ महाशय, तपाईंले कतै मेरो देश देख्नुभयो?
फुल्न त भीरपहराहरुमा फुल्छन् गुराँसहरु-
खुसी फुल्दैनन्
फुल्न त हिमालका छातीमा फुल्छन् सौन्दर्य-
आकांक्षा फुल्दैनन्
एउटा नागरिकलाई देशभन्दा ठूलो के हुन सक्छ?
राष्ट्रियताभन्दा ठूलो अरु के हुन सक्छ?
सुन्दर मुस्कान बोकेका कलिला नानीहरुका कोमल पदचापसँगै
यसबेला म भविष्य खोज्न निस्किएको छु
अनुहारमा उदासीनता बोकेका बाआमाका निराश आँखाका
ज्योतिर्मय सपना खोज्न निस्किएको छु
देश भनेको उज्यालो हो
म उज्यालो खोज्न निस्किएको छु
जुलुसमा हराएको छोरा खोज्दै अतासिएकी एउटी आमाजस्तै
सिउँदोको सिन्दुर पखालिएकी निरीह भाउजूजस्तै
भगवान् खोज्न निस्किएको एउटा भक्तजस्तै
म देश खोज्न निस्किएको छु
ओ नागरिक,
जोगाउनु उम्रिनुअघि माटोमा हामीले छरेका
स्वाधीनताका बीजहरु जोगाउनु
चारहरुले टिप्लान्
उम्रिएपछि साँढेहरुले कुल्चेलान्
फलेपछि बाँदरहरुले नास्लान्
म मेरा प्रिय सहिदहरुको आदेश खोज्न निस्किएको छु
ओ महाशय,
तपाईंले देख्नु भो?
अन्योलको काला बादल र
सेता कुहिरोबीच अलमलिएको
म मेरो देश खोज्न निस्किएकी छु।
नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले आफ्नो ५९औं वार्षिकोत्वसका अवसरका आयोजना गरेको राष्ट्रिय कविता महोत्सवमा उत्कृष्ट पाँच स्थान हासिल गरेका कवि र तिनका कविता यहाँ प्रस्तुत गरेका हौं। प्रतिष्ठानले असार ९ गते महोत्वसको अवसरमा कविता प्रतियोगिता गराएको थियो। सफल भएका प्रथम कविले रु ३० हजार, द्वितीयले २५ हजार र तृतीय तीनै जनाले जनही २० हजार नगदसहित पुरस्कार पाउनेछन्।
