कृष्णसित रामचन्द्रको हार : प्रधानमन्त्रीको दावी गर्थे, कम्तिमा ५ वर्षको हुनेभो 'वनबास'

काठमाडौं : हरेक निर्वाचनमा अब्बल ठहरिँदै आएका रामचन्द्र पौडेल यसपाला राजनीति कम व्यवसाय ज्यादा गर्ने कृष्णबहादुर श्रेष्ठ 'किसान'सँग ठूलै अन्तरले पराजित भए। भलाद्‍मी स्वभावका कृष्ण मिजासिला उम्मेदवार हुन् तर यतिकै कारणले उनले चुनावमा कांग्रेसका 'भेट्रान'लाई पराजित गरेका होइनन्। २०४८ सालदेखि लगातार संसदमा गरेको 'राज'बाट अब कम्तिमा ५ वर्षका लागि वनबासतिर जानुछ रामचन्द्रले। रामचन्द्रको संसदबाट 'वनबास'का यस्ता छन् कारण :

देउवासँग नजोडिएको मन

प्रधानमन्त्री बन्ने सपनामा सधैँ धोका पाएका रामचन्द्र पौडेल र पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाबीच मन मिल्ने वातावरण कहिल्यै बनेन। पौडेल सभापतिले उठाएका कदमको आलोचकका रुपमा सधैँ उत्रिए तर कहिल्यै पनि त्यसविरुद्ध विद्रोह गर्ने हिम्मत गरेनन्। गिरिजाप्रसाद कोइराला जीवित रहँदासम्म उनको गुटका अनुयायी रहेका पौडेलले कांग्रेसभित्र आफ्नो पकड कायम राख्न सधैँ कमजोर रहे। पार्टी विभाजन गरेर नेपाली कांग्रेस प्रजातान्त्रिक बनाएका देउवालाई उनले सुरुमा सभापति हुने वचन दिएका थिए तर अन्तिममा गएनन्। पछि देउवा फर्केर पार्टीमा जोडिँदासम्म पनि रामचन्द्रले आफूलाई शक्तिशाली बनाएनन्। सुशील कोइराला सभापति रहुन्जेल पनि उनी सहयोगीकै भूमिकाबाट माथि उत्रिएनन्। जब सुशील कोइरालाको निधन भयो, त्यसपछि पनि उनी कोइराला परिवारको कोटरीबाट बाहिर आफूलाई स्थापित गर्नुभन्दा पनि डाक्टर शशांक कोइरालासँग जोडिएर बलियो बन्ने रणनीतिमा उभिए। पार्टी सभापतिका लागि शेरबहादुर देउवासँग भिड्दा शशांकबाट पनि उनी एक्लिए। यसले देउवा उनीसँग कहिल्यै सकारात्मक भएनन्। मन नमिल्दा उनलाई सभापतिबाट आवश्यक सहयोग भएन। सिंगो पार्टी कहिल्यै उनको पक्षमा उत्रेन।

गोविन्दराज जोशीसँगको दुस्मनी

रामचन्द्र पौडेल यसपाला गोविन्दराज जोशीविरुद्ध यसरी खनिए कि आफै नै उजुरीको निवेदन बोकेर निर्वाचन आयोग पुगे। गोविन्दराज जोशी बागी उम्मेदवारका रुपमा उत्रिएपछि उनी जोशीलाई 'भ्रष्टाचारी' भएको भन्दै प्रतिकारमा उत्रिए। गोविन्दराज जोशीसँगको लामो समयको कलहलाई यसले थप मलजल गर्‍यो। मिलाउनुभन्दा शक्ति देखाउने चाहे उनले। हामी निर्वाचनका क्रममा तनहुँ पुग्दा रामचन्द्र पौडेल – गोविन्दराज जोशीको शक्तिलाई नजरअन्दाज  गरिरहेको भेट्यौं। हामीसँगको कुराकानीमा उनले गोविन्दराज जोशीले केही असर पार्न नसक्ने दावी गरेका थिए। त्यही अवस्थामा हामी गोविन्दराज जोशीको घरमा पुग्दा उनी रामचन्द्रमाथि दया गर्ने मूडमा थिएनन्। हामीलाई गोविन्दराज जोशीले – 'हेर्दै जानुस् न' मात्र भनेका थिए। उनको संकेत मतपरिणामले देखायो पनि।

कमजोर प्रस्तुति 

तनहुँमा रामचन्द्र पौडेलको केही सभा हेर्ने मौका पाइएको थियो। उनको चुनावी एजेन्डा तनहुँलाई बस्न लायक ठाउँ बनाउने थियो जुन उनले २०४८ सालदेखि भन्दै आएका थिए। एउटा चुनावी सभामा उनले भनेका थिए, 'मैले ४८ सालदेखि उठाउँदै आएको एजेन्डा अहिले पनि कायमै छ। काठमाडौं गएका मानिसलाई तनहुँ फर्काउने मेरो एजेन्डा थियो। अहिले त मानिसहरु झन विदेश गइसके – तिनीहरुलाई फर्काउने मेरो योजना हो।' त्यसबाहेक उनको भाषणले कुनै आकर्षित गर्ने कुरा बोलेन। देशकै ठूलो नेता, देशविदेश घुमेको आदि आत्मप्रशंसा उनी आफैँ पस्किरहे। मत तान्न त उनीभन्दा उनका प्रचारक अमरराज कैनी बलिया देखिएका थिए। सामान्य मतदाताले बुझ्ने भाषामा कैनीले जति बोले र त्यसले जति प्रभाव राख्यो पौडेलको बोलीले राखेन। पौडेलले यतिसम्म भन्न भ्याए – म राष्ट्रिय नेता, देशभर चुनावमा प्रचार गर्न जानुपर्छ। आफ्नो क्षेत्रका सबै ठाउँ म पुग्न पनि भ्याउन्न।' आफ्नै क्षेत्र पुग्न भ्याउँदिन भन्ने पौडेललाई जनताले भोट दिनैपर्ने बाध्यता कहाँ रह्यो र?

वाम गठबन्धनको लहर

अरु कारण जे जति भए पनि नेपाली कांग्रेसका नेताहरुको हारको प्रमुख कारण दुई शक्ति एक हुनु थियो। जतिखेर माओवादी र एमाले कुनै पनि हालतमा बलियो बन्ने होडमा थिए- ठीक त्यतिखेर तनहुँ कांग्रेसमा दुई ध्रुव प्रस्ट थियो। गोविन्दराज जोशी शक्ति प्रदर्शनमा उत्रिएका थिए – पौडेलविरुद्ध। जुलुस नै निस्केको थियो जोशीका पक्षमा। अर्कातिर एमालेका उम्मेदवार श्रेष्ठ कांग्रेसी मत आफूतिर तान्ने रणनीतिमा सक्रिय थिए। कांग्रेसभित्रको किचलोलाई मजाले हेरिरहेका प्रतिद्वन्द्वी श्रेष्ठ वाकपटुता भएका नेता पनि हुन्। मिलनसार स्वभावका उनी सहजै सबैतिर घुलमिल हुन सक्ने खुवीका हुन्। उनले कांग्रेसको मतलाई आफूतिर तान्न सक्दो प्रयास गरे, सफल पनि भए। र, कांग्रेस किल्लालाई भत्काए। किल्लासँगै प्रधानमन्त्रीको सपना बोकेर नथाकेको रामचन्द्रलाई संसदबाटै टाढा धकेलिदिए।