सांघाई: चीनले २० वाह्य शक्तिको सैन्य हस्तक्षेपले अफगानिस्तानलाई ठूलो क्षती पुगेको भन्दै त्यहाँ बाह्य हस्तक्षेप र घुसपैठको विरोध गर्ने जनाएको छ। चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले अफगान मामिलामा श्वेतपत्र जारी गर्दै यस्तो बताएको हो।
बिहीबार उज्वेकिस्तानको राजधानी समरकन्डमा अफगानिस्तानका छिमेकी राष्ट्रहरुको चौँथो उच्चस्तरीय बैठक आयोजना हुँदै छ। बैठकमा चिनियाँ स्टेट काउन्सिलर तथा विदेशमन्त्री छिङ काङ सहभागी हुँदैछन्। बैठकको अघिल्लो दिन चीनले अफगान मामिलासम्बन्धी श्वेतपत्र जारी गरेको हो।
सो बैठकमा चीन, रुस, इरान, पाकिस्तान, ताजिकिस्तान, तुर्कमेनिस्तान, र उज्वेकिस्तानका विदेश मन्त्री तथा अन्य मन्त्रीहरु सहभागी हुँदैछन्। सन् २०२१ मा पाकिस्तानले छिमेकी देशहरुको संयन्त्रको सुरुवात गरेको थियो। पहिलो बैठक पकिस्तानले ८ सेप्टेम्वरमा आयोजना गरेको थियो। दोस्रो बैठक नोभेम्वरमा इरान र तेस्रो बैठक चीनको तुन्सीमा २०२२ को मार्चमा भएको थियो।
बैठकमा सहभागी हुन चिनियाँ विदेशमन्त्री छिङ त्यसतर्फ प्रस्थान गरेका छन्। सोही क्रममा चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले श्वेत पत्र जारी गर्दै अमेरिकी हस्तक्षेपको विरोध गरेको हो।
'विगत २० वर्षमा अफगानिस्तानमा बाह्य शक्तिको सैन्य हस्तक्षेप र लोकतान्त्रिक रूपान्तरणले अफगानिस्तानलाई ठूलो क्षति र पीडा दिएको क्षेत्रीय देशहरूको साझा धारणा हो,' श्वेतपत्रमा भनिएको छ, 'आगामी धेरै वर्षसम्म नकारात्मक प्रभाव हटाउन गाह्रो हुनेछ। अफगानिस्तानलाई दिगो शान्ति र स्थिरता हासिल गर्न सहयोग पुर्याउन सम्बन्धित देशहरूले अफगानिस्तान र यसको छिमेकमा सैन्य सुविधा पुनः तैनाथ गर्ने प्रयास गर्नुहुँदैन, आतङ्कवादविरुद्ध दोहोरो मापदण्ड अपनाउने वा आतङ्कवादलाई समर्थन वा मिलेमतो गरेर आफ्नो भूराजनीतिक एजेन्डालाई अगाडि बढाउने प्रयास गर्नुहुँदैन।'
चीन र अफगानिस्तान दुई देशका जनताबीच लामो समयदेखि मित्रता रहँदै आएका घनिष्ठ छिमेकी भएको भन्दै चीनले 'थ्रि रेस्पेक्ट' र 'थ्रि नेभर'को सिद्धान्तलाई पालना गर्ने जनाएको छ। 'चीनले अफगानिस्तानको स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता र क्षेत्रीय अखण्डताको सम्मान गर्दछ, अफगान जनताले गरेको स्वतन्त्र छनौटको सम्मान गर्दछ र अफगानिस्तानको धार्मिक विश्वास र राष्ट्रिय रीतिरिवाजको सम्मान गर्दछ,' श्वेतपत्रमा भनिएको छ, 'चीनले अफगानिस्तानको आन्तरिक मामिलामा कहिल्यै हस्तक्षेप गर्दैन, अफगानिस्तानमा कहिल्यै पनि स्वार्थ खोज्दैन र कहिल्यै तथाकथित प्रभाव क्षेत्रको पछि लाग्दैन।'
चीनले अफगानिस्तानमा मध्यम र विवेकपूर्ण शासनको समर्थन गर्नेसमेत जनाएको छ। अफगानिस्तानले खुला र समावेशी राजनीतिक संरचना निर्माण गर्न, मध्यम र विवेकपूर्ण घरेलु तथा विदेश नीति अवलम्बन गर्न र सबै देशहरू विशेषगरी छिमेकी देशहरूसँग मैत्रीपूर्ण आदानप्रदानमा संलग्न हुन सक्ने चीनको आशासमेत राखेको छ।
'हामी आशा गर्दछौं कि अफगान अन्तरिम सरकारले महिला, बालबालिका र सबै जातीय समूहसहित सबै अफगान जनताका आधारभूत अधिकार र हितहरूको रक्षा गर्नेछ र अफगान जनताको हित र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको अपेक्षाहरू पूरा गर्न सक्रिय रूपमा काम गर्न जारी राख्नेछ,' श्वेतपत्रमा भनिएको छ।
श्वेतपत्रमा चीनले अफगानिस्तानको शान्ति र पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्ने प्रतिवद्धतासमेत जनाएको छ। अफगानिस्तानलाई पुनर्निर्माण र विकासमा सहयोग गर्न, अफगानिस्तानसँग योजना बनाउन र सहयोगका प्रतिबद्धताहरू पूरा गर्न, आर्थिक, व्यापार र लगानी सहयोगमा स्थिर प्रगति लाई बढावा दिन, र सक्रिय रूपमा चिकित्सा सेवा, गरीबी निवारण, कृषि, र आपदा रोकथाम र न्यूनीकरण जस्ता क्षेत्रहरूमा सहयोग गर्न सक्दो प्रयास जारी राख्नेछ जनाएको छ।
चीनले बेल्ट एण्ड रोड सहकार्यमा अफगानिस्तानको सहभागितालाई स्वागत गर्ने बताउँदै क्षेत्रीय आर्थिक सहयोग र कनेक्टिभिटीमा अफगानिस्तानको एकीकरणलाई समर्थन गर्ने श्वेतपत्रमार्फत भनेको छ। चीनले अफगानिस्तानलाई "भूपरिवेष्ठित देश" बाट "भू-जडित देश" मा रूपान्तरण गर्न बीएआरआईले सहयोग पुर्याउने बताएको छ।
त्यस्तै आतङ्कवादको दृढतापूर्वक र बलपूर्वक सामना गर्न अफगानिस्तानलाई सहयोग गर्नेसमेत जनाएको छ। पूर्वी तुर्केस्तान इस्लामिक मुभमेन्ट (ईटीआईएम) चीन र अफगानिस्तानका साथै यस क्षेत्रको लागि सुरक्षा खतरा रहेको भनेदै ईटीआईएमलाई आफ्नो भूमि प्रयोग गरी चीनविरुद्ध गतिविधि गर्न नदिने अफगानिस्तानले गरेको प्रतिबद्धतालाई पूरा गर्नेमा विश्वास दिएको छ।
'अफगानिस्तानले ईटीआईएम लगायत सबै आतंकवादी शक्तिहरू माथि थप दृढताका साथ कारबाही गर्न थप प्रभावकारी कदम चाल्नेछ, र अफगानिस्तानमा चीन र अन्य देशहरूका नागरिक, संस्था र परियोजनाहरूको सुरक्षा र सुरक्षा सुनिश्चित गर्नेछ,' श्वेतपत्रमा भनिएको छ।
चीनले आतङ्कवाद विरोधी बृहत्तर द्विपक्षीय र बहुपक्षीय सहयोगका लागि आह्वानसमेत गरेको छ। 'अफगानिस्तानले आतङ्कवादसँग सम्बन्धित स्पष्ट सुरक्षा मुद्दाहरूको सामना गरिरहेको अवस्थामा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले द्विपक्षीय र बहुपक्षीय दुवै स्तरमा आतङ्कवाद विरोधी सुरक्षा सहयोगलाई सुदृढ पार्नु र अफगानिस्तानलाई अति आवश्यक आपूर्ति, उपकरण र प्राविधिक सहायता प्रदान गर्नु आवश्यक छ,' श्वेतपत्रमा भनिएको छ, 'अफगानिस्तानलाई आतङ्कवादका लक्षण र मूल कारण दुवैलाई सम्बोधन गर्न र देशलाई फेरि सुरक्षित आश्रयस्थल, प्रजनन स्थल र आतङ्कवादको स्रोत बन्नबाट रोक्न व्यापक उपायहरू अवलम्बन गर्न सहयोग गर्नुपर्छ।'
त्यस्तै चीनले अफगानिस्तानमा आतङ्कवाद, अलगाववाद र अतिवादविरुद्ध लड्न मिलेर काम गर्ने जनाएको छ। चीनले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई आतङ्कवाद, अलगाववाद र अतिवादविरुद्ध अफगानिस्तानको लडाईं र आतङ्कवादी वित्तपोषणका च्यानल बन्द गर्न, आतङ्कवादीहरूको भर्ती र सीमापार आवागमन र हिंसात्मक आतङ्कवादी अडियो र भिडियो सामग्रीको फैलावटको सामना गर्न, अतिवाद, युवा कट्टरपन्थीकरण र आतङ्कवादी विचारधाराको फैलावटलाई नियन्त्रण गर्न यसको सक्रिय उपायहरूलाई दृढतापूर्वक समर्थन गर्न आह्वान गरेको छ। साथै स्लीपर सेलहरू र आतंकवादी सुरक्षित आश्रयहरू समाप्त गर्न सहयोग गर्ने जनाएको छ।
अमेरिकालाई अफगानिस्तानप्रतिको आफ्नो प्रतिबद्धता र जिम्मेवारी पूरा गर्न आग्रहसमेत गरेको छ। चीनले अमेरिका अफगान समस्याको मुख्य कारण भएको आरोपसमेत लगाएको छ। साथै अफगानिस्तानको विदेशी सम्पत्ति कब्जा गरेर र एकतर्फी प्रतिबन्धहरू लगाएर अमेरिकाले अफगानिस्तानमा मानवीय स्थितिमा ठोस सुधारमा बाधा पुर्याएको आरोपसमेत चीनले लगाएको छ।
'अमेरिकाले अफगानिस्तानमा भएको घटनाबाट पाठ सिक्नुपर्छ, अफगानिस्तानमा गम्भीर मानवीय, आर्थिक र सुरक्षा जोखिम र चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्छ', श्वेतपत्रमा भनिएको छ, 'तत्काल आफ्नो प्रतिबन्धहरू हटाउनुपर्छ, अफगान विदेशी सम्पत्ति फिर्ता गर्नुपर्छ र अफगान जनताको आपतकालीन आवश्यकताहरू पूरा गर्न आफ्नो प्रतिज्ञा गरिएको मानवीय सहायता प्रदान गर्नुपर्दछ।'
साथै चीनले अफगान मामिलामा अन्तर्राष्ट्रिय र क्षेत्रीय समन्वयलाई मजबुत बनाउने बताएको छ। उसले नयाँ परिस्थितिमा अफगानिस्तान भूराजनीतिक खेलको साटो विभिन्न पक्षबीच सहकार्यको मञ्च बन्नुपर्ने बताएको छ। उसले अफगानिस्तानका छिमेकी देशहरूबीच अफगान मुद्दामा विदेश मन्त्रीहरूको बैठक, शंघाई सहयोग संगठन (एससीओ)-अफगानिस्तान सम्पर्क समूह, अफगानिस्तानमा मस्को ढाँचा परामर्श जस्ता संयन्त्र र प्लेटफर्महरू मार्फत बहुपक्षीय समन्वयमा सक्रिय रूपमा संलग्न हुने बताएको छ।
साथै चीनले अफगानिस्तानको मानवीय र शरणार्थी समस्याको समाधानको लागि सहजीकरण गर्ने बताएको छ। चीनले यस सम्बन्धमा सकारात्मक भूमिका निर्वाह गर्न संयुक्त राष्ट्रसंघका सम्बन्धित निकायहरूलाई समर्थन गर्ने जनाएको छ।
त्यस्तै अफगानिस्तानको मादक पदार्थ विरुद्धको लडाईकोसमेत चीनले समर्थन गरेको छ। चीनले लागूऔषधको खेती, उत्पादन र अवैध ओसारपसारविरुद्ध लड्न अफगानिस्तानले थप ठोस कदमचाल्ने अपेक्षा र समर्थन गर्ने जनाएको छ।
