काठमाडौं : विद्यालय पाठ्यपुस्तकका सन्दर्भमा बालसाहित्यको अवस्था कस्तो छ? पाठ्यपुस्तकको लेखन र सम्पादन, रचना छनोट प्रक्रिया, बालसाहित्यको समावेश लगायतका विषयलाई कसरी हेरिन्छ? यसै विषयमा शुक्रवार नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा अन्तरक्रिया सम्पन्न भएको छ।
नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठान र नेपाल बालसाहित्य समाजद्वारा संयुक्त रूपमा आयोजित कार्यक्रममा बालसाहित्यका विषयमा चर्चा भएको थियो। प्रतिष्ठानका उपकुलपति एवम् बालसाहित्य विभाग प्रमुख विमलकृष्ण श्रेष्ठ (विमल निभा) ले बालसाहित्य बालबालिकाका लागि बीजतत्त्व भएको उल्लेख गर्दै बालबालिकालाई अघि नबढाएसम्म कुनै पनि क्षेत्रमा अघि बढ्न नसकिने धारणा राखे। उनले विद्यार्थीका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण हुने पाठ्यपुस्तकको लेखन र सम्पादन उत्तिकै गम्भीर र विचार पुर्याएर गर्नुपर्ने आवश्यकतामा जोड दिए।
विषयविज्ञ एवम् वरिष्ठ समालोचक प्रा.डा. रमेशप्रसाद भट्टराईले 'विद्यालय पाठ्यपुस्तकका सन्दर्भमा बालसाहित्यको अवस्था' विषयक अवधारणापत्र प्रस्तुत गर्दै पाठ्यपुस्तकले बालबालिकालाई प्रश्न गर्नसक्ने बनाउनुपर्नेमा जोड दिए। आलोचनात्मक शिक्षणकलाका लागि बालसाहित्य आवश्यक पर्ने बताउँदै उनले पाठ्यपुस्तक लेखन र स्वतन्त्र साहित्यलेखनबीच ठूलो फरक रहेको स्पष्ट पारे।
अवधारणापत्रमाथि टिप्प्णी गर्दै समालोचक डा. शैलेन्दुप्रकाश नेपालले पूर्वीय मान्यता, विचार र परिवेश फरक रहेको परिप्रेक्षमा पाश्चात्य मान्यता, विचार र परिवेशका आधारमा मात्र हामीले हाम्रा धारणा बनाउन नहुने विचार व्यक्त गरे। पाठ्यपुस्तकले बालबालिकाको व्यक्तित्व विकास र आत्मबल बढाउनुपर्नेमा जोड दिँदै उहाँले बालबालिकाका उपयुक्त रचना पाठ्यपुस्तकमा राख्न सकिन्छ कि सकिन्न भन्ने प्रश्न पनि राखे। अर्का टिप्पणीकार नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका सदस्य डा. कौशिला रिसालले बालबालिकाका पाठ्यपुस्तक कसले लेख्ने भन्ने निश्चित मापदण्डको आवश्यकता औंल्याउँदै पछिल्लो समयमा रचनाको गुणस्तरभन्दा आफ्ना नजिकका लेखकका रचना पाठ्यपुस्तकमा राख्ने गरिएको र कक्षाअनुसारको पाठ्यसामग्री नहुने गरेको भनाइ राखे।
अध्यक्षको आसनबाट नेपाल बालसाहित्य समाजका अध्यक्ष प्रमोद प्रधानले पाठ्यपुस्तक लेखक एवम् सम्पादक एकातिर र बालसाहित्य लेखक अर्कोतिर हिँडिरहेको अवस्थामा एउटा मिलनबिन्दु खोज्नुपर्ने अवस्था रहेको बताए।
नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका सदस्य सचिव डा. धनप्रसाद सुवेदीले नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठान र नेपाल बालसाहित्य समाज मिलेर वर्षभरि चार वटा उद्देश्यमूलक गोष्ठी, एकपटक बालपुस्तक प्रदर्शनी र एकपटक बालबालिकाबीच कविता प्रतियोगिता जस्ता कार्यक्रम गर्ने जानकारी दिए। नेपाल बालसाहित्य समाजका महासचिव विजयराज आचार्यले बालसाहित्य, बालबालिकाको सिर्जनात्मक प्रतिभा र बालसाहित्यकारहरूको क्षमता अभिवृद्धिका लागि समाजको वर्तमान कार्यसमिति सक्रिय र समर्पित रहेको बताए। गोष्ठीमा नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका सदस्य डा. मधुसूदन गिरि, बालसाहित्यकारहरू भाग्यशाली अधिकारी, छायादत्त न्यौपाने, विजयराज न्यौपाने, यम बाँस्तोला र नारायण तिवारी तथा पुस्तकालयविज्ञ इन्दिरा दलीले विभिन्न प्रश्न र विचार राखेका थिए । प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राईले उद्घाटन गरेको कार्यक्रममा प्राज्ञहरू, बालसाहित्यकारहरू, बालपाठ्यपुस्तकका लेखक एवम् सम्पादकहरूको पनि उपस्थिति थियो।
